DIAGNOSE

Als zus-van schrijf ik columns voor het blad Ypsilon Nieuws. Edith Brouwer maakt bij elke column een prachtige linosnede. Onderstaande column werd geplaatst in Ypsilon Nieuws 2 - 2025.

DIAGNOSE

Ze is van 1965, een nakomertje in het gezin, zeven jaar na mij en mijn oudere broer en zus. Ons kleine zusje: geliefd, gekoesterd, bemoederd, betutteld, beschermd. In onze ogen niet anders dan andere kinderen die als jongste opgroeien in een gezin waarin ruimte is om rekening te houden met ieders eigenheid en eigenaardigheden. Misschien had ze wat moeite in het omgaan met andere kinderen, het viel op dat ze maar niet kon leren veterstrikken en ze had de neiging om regels bij het rekenen ter discussie te stellen in plaats van ze gewoon te accepteren en toe te passen. Later waren er de eindeloze woordenwisselingen waarbij ze maar moeilijk iets van een ander aan kon nemen. Voor ons was ze gewoon ons zusje.

In het laatste jaar van haar studie, creatieve therapie aan het HBO, raakte ze in de war. Overspannen dachten we, te veel hooi op de vork genomen bij het schrijven van haar scriptie. Pas na een opname in de psychiatrie  bleken er andere woorden te zijn voor wat ze had: psychosegevoelig, schizofrenie. Die diagnose was een opluchting, we begrepen beter wat er aan de hand was, hoefden aantijgingen niet persoonlijk te nemen en  kregen handvaten hoe we met haar om konden gaan. De hoop dat ze echt beter zou worden lieten we steeds meer varen.

Meer begrip

Bij één van de daaropvolgende opnames kreeg mijn zus er een diagnose bij. “Jij bent psychose gevoelig”, zei de nieuwe psychiater, “maar eigenlijk heb je een vorm van autisme… ”  We leerden dat er veel verschillende vormen van autisme zijn, dat je dat ook kunt hebben terwijl je een woordkunstenaar bent, dat je op je goede momenten best sociaal kunt zijn,  dat je bij overprikkeling ontregelt raakt en vooral dat het een onbegrijpelijke en zeer ingrijpende aandoening is. De diagnoses maken dat mijn zus beter begrijpt hoe haar leven tot nu toe verliep. Verrast zegt ze:  “Nu begrijp ik waarom ik het zo moeilijk vond om vriendinnen te maken op school.”  Als ze wantrouwig is en bang is dat ik er met haar geld van door ga, helpt het om te benoemen dat wantrouwig zijn een onderdeel is van haar ziekte.

Verzameling

Mijn zus verzamelt al haar diagnoses zorgvuldig en mag ze graag in stelling brengen, ook de diagnoses die ze zelf heeft vastgesteld. Zo heeft ze woorden gevonden voor haar moeite om van de gemeenschappelijk fruitschaal af te blijven en haar neiging alles op te eten wat in haar blikveld terecht komt. Vandaag zegt ze tegen me: “Ik ben een psychiatrische patiënt en als je zoals ik paranoïde schizofrenie hebt, én autisme, én natte macula degeneratie, en ook nog kleptomanie en boulimia, dan kun je best wel een beetje rekening met me houden!”